Hij zat tegenover mij aan tafel in de praktijk. Een paar minuten eerder had ik hem uit de wachtkamer gehaald om een diagnostisch gesprek te voeren in het kader van een psychologisch onderzoek. Ik vroeg of hij nog wat op te merken had naar aanleiding van een eerste gesprek met mijn collega eerder die week. Even was het stil en toen zei hij: ‘Ja, ik heb het helemaal gehad. Ik heb er genoeg van dat mensen met een buil shag in hun borstzak voor mijn neus zitten. Ze willen gedotterd worden, vervolgens willen ze hun eerste bypassoperatie krijgen en daarna nog een harttransplantatie… en ze blijven maar doorroken. Ik heb het helemaal gehad. Ik ben het zat. Ik stop ermee!’
Ik had willen zeggen: het is mij wel duidelijk dat u er tabak van heeft, maar ik koos toch voor een andere opening door te vragen: ‘Wat mij zo intrigeert is de vraag waarom u eigenlijk cardioloog bent geworden?’ ‘Ik wilde altijd al de erkenning van mijn vader hebben. Toen de dag aangebroken was dat ik mijn diploma als cardioloog ontving, dacht ik: nu zal ik mijn erkenning gaan krijgen. ‘En,’ vroeg ik, ‘heeft u die gehad?’ ‘Nee.’ klonk het teleurgesteld.
Binnen de wereld van de psychologie zien we dat veel mensen vastlopen door hun eigen perfectionisme, een vorm van emotionele controle gericht op de goedkeuring en waardering van anderen. Altijd maar bezig zijn met wat de buitenwereld van je vindt in plaats van je te richten op je eigen intrinsieke motivatie en op datgene wat je zelf leuk vindt en boeit. Bang zijn om te leven vanuit eigen hart en kracht, maar druk in de weer om iedereen te pleasen. Dit soort perfectionisme beschermt ons niet voor teleurstelling maar het weerhoudt ons alleen maar ervan om ons echte zelf te laten zien, te leven en een meester van je talent te worden.
Het is een probleem van onze tijd die epidemische vormen aanneemt. Schuld, schaamte, faalangst om het niet goed genoeg te doen, angst voor afwijzing en een prestatiemaatschappij waarbij het nooit goed genoeg is, liggen eraan ten grondslag. Dankbaarheid en zingeving worden vergeten en zij – de kwetsbaren – die niet mee kunnen komen, worden aan de kant geschoven.
Er is een zoektocht aan de gang naar de ware identiteit waarbij mensen veel last van keuzestress ervaren, zowel op het persoonlijke als op het professionele vlak. Partnerkeuze, het wel of niet krijgen van kinderen en het zoeken naar een leuke baan lopen vaak als rode draad door het leven heen.
Het moeten hebben van het perfecte leven, de druk van ‘hoe meer, hoe beter’, de verwachtingen en de sociale vergelijking als graadmeter voor succes in een maakbare wereld… als dit niet lukt wordt het opgevat als eigen schuld. Op zoek naar de zin van het leven, geluk en de eigen uniciteit, met vragen als: ‘Wie ben ik? Wat past bij mij? En is dit het nu?’
Als onderdeel van mijn werk spreek ik regelmatig mensen binnen bedrijven gedurende een uur om te kijken hoe mentaal fris ze nog in hun werk en leven staan. Hebben ze het afgelopen jaar klachten gehad en/of zijn ze ziek geweest? Hebben ze hun talenten kunnen ontwikkelen? Is het eigen karakter een sta-in-de-weg om de doelen te bereiken? En passen ze nog in de huidige bedrijfscultuur? Kortom, voelen ze zich nog senang op hun werkplek en hebben ze het idee dat ze ertoe doen in het leven?
Mensen zijn eenzaam omdat ze muren bouwen in plaats van bruggen als ze onder druk komen te staan. Ze gaan zich isoleren ter bescherming van zichzelf. Tijdens zo’n gesprek kom ik dan een uurtje achter dat muurtje om samen te gaan ontdekken of de functie en het bedrijf nog passen bij de eigen innerlijke waarden en drijfveren. Ervaart iemand het werk en leven als betekenisvol? Zo ja, dan is dat fantastisch om te bevestigen. Zo nee, wat ga je hieraan doen?
Prof. dr. Viktor Emil Frankl is de ontwerper van de Logotherapie, waarvoor hij 29 eredoctoraten en vele andere onderscheidingen heeft ontvangen. Logotherapie is die vorm van psychologische en psychotherapeutische hulpverlening waarbij de vraag naar een mogelijke bestaanszin van de cliënt centraal staat. De Logotherapie is daarin specifiek omdat deze voornamelijk gebaseerd is op waarden-oriëntatie en de zoektocht naar zin, die het menselijk leven op altijd zeer persoonlijke en individuele wijze kenmerkt. Logotherapie beoogt bovenal de lijdende mens in zijn concrete levenssituatie te helpen zónder therapeutische dogma’s, vooroordelen of starre oplossingen. Fundamenteel is dat de Logotherapie de mens in z’n geheel wil zien.
De zin van het bestaan is de belangrijkste motivatie voor de mens in zijn of haar leven. Als wij de zin in ons leven weten te benoemen, beantwoorden we de vraag die het leven ons stelt. Ieder mens heeft een eigen specifieke roeping of levenstaak. Alleen jijzelf kunt deze vervullen, anders wordt jouw zin van het leven niet bevredigd. Als we afstand nemen van verantwoordelijkheid voor onszelf, dan geven we ons vermogen om zingeving te creëren en te ontdekken op. Dan geven we het leven op.
In lijn van Frankl verwoordt Howard Thurman, Amerikaans theoloog en geleerde, het als volgt: ‘Vraag je niet af wat de wereld nodig heeft! Vraag je af wat jou tot leven brengt en ga dat doen! Want wat de wereld nodig heeft, zijn mensen die tot leven zijn gekomen!’
Ton Wintels
www.linkedin.com/in/wintels/
www.frankllifecoaches.nl/over-ons/
