Wil de echte Frankl nu opstaan?
Ken je dat? Je hebt het gevoel dat je vastzit in je leven, je voelt je opgesloten en geblokkeerd. Je wilt de toekomst toelaten maar er is nog zoveel in je leven dat niet op orde is.

Datum

door

Timo van Kempen

Toegegeven, het is geen gemakkelijke klus, maar ik ben me nu gaan toeleggen op het oorspronkelijke beeldmateriaal van Viktor Frankl en zijn oorspronkelijke teksten. Duitstalig dus.

Het beeldmateriaal bestaat uit lezingen en interviews. Frankl toont dynamiek. Hij is een gedreven spreker, heeft soms een bewogen mimiek en geeft levendige voorbeelden van de toepasbaarheid van de Logotherapie. Humor heeft hij ook. Al legt hij die niet altijd aan de dag. Zo maakt hij een behoorlijk gespannen indruk tijdens een toespraak in 1988 op de Rathausplatz in Wenen ter herdenking dat het 50 jaar geleden was dat Oostenrijk op 12 maart 1938 werd geannexeerd door het Duitse Nazi-regime.

Aan de rookpluimpjes te zien, die uit de mond van de sprekers komen en de dikke jassen met opgestoken kraag die zij dragen, was het behoorlijk koud die avond in Wenen. Was dat de reden dat Frankl er wat stijfjes uitziet op de beelden?

‘Niet invullen voor een ander’ is een wijze raad die aan therapeuten, coaches en andere hulpverleners wordt gegeven. We weten het niet, of Frankl het erg koud had. Al lijkt het me geen lolletje om op een koude avond erg lang op een stoeltje op een buitenpodium te zitten wachten tot je als laatste spreker aan de beurt bent, zoals hij die avond deed.

Wat we wel weten, is dat Frankl aan het begin van zijn toespraak direct zijn eerste vrouw, ouders en broer eert en memoreert, als slachtoffers van de vernietigingskampen in de Tweede Wereldoorlog. Menselijke drama’s speelden zich daar af. Daar word je niet vrolijk van. Wat we ook weten, is dat in het naoorlogse Wenen het klimaat de overlevenden van de Holocaust niet altijd even gunstig gezind was.

Het was in dát klimaat dat Frankl na de oorlog flink verder aan de poten van het leersysteem van Sigmund Freud zaagde. Daar was hij trouwens al vóór de oorlog mee begonnen…. en hij ging er daarna gewoon mee door. Hij maakte zich er lokaal niet geliefd mee, als we de overlevering mogen geloven. Ga er maar aan staan. En ga er maar óp staan, op dat podium op de Rathausplatz in Wenen op die maartse koude avond 50 jaar ‘na dato’, voor een menigte van vele duizenden mensen.

En toch, op vele andere momenten, tijdens lezingen en interviews, is daar de humor van Frankl. Hij vertelt beeldend en soms luchtig. Accuraat en verhalend. Zo komen zijn onderwerpen tot leven. Frankl bréngt leven. Terwijl de geschiedenis en de besproken onderwerpen, zeker in de oorspronkelijke Duitstalige teksten van Frankl, best zware kost is. Boven alles echter zindert het materiaal.

Het zindert op de inhoud, die even vaak filosofische als theologische en spirituele connotaties heeft. Opvallend is dat Frankl zich nadrukkelijk nérgens vast legt op vaststaande, dogmatische geloofsinhouden of een religieuze denominatie. Het is niet voor niets dat er recentelijk publicaties zijn verschenen waarin Frankl wordt vergeleken met de oosterse filosofie van het Taoïsme. Zeker, er zijn verschillen met deze eeuwenoude van origine oosterse wijsheid over levensopvattingen. Het zijn echter vooral de overeenkomsten die in het oog springen en een beroep doen op ons menselijk vermogen tot vermoedend weten.

Als mensen hebben we een vermoedend weten, een intuïtie, dat er ‘meer is tussen hemel en aarde’. Uitgerekend wanneer we onder druk staan, bij tegenslag en verlies, verdwijnt ons vermoedend weten nog wel eens naar de achtergrond en vallen we terug op onze psychologische overlevingsmechanismen. Dat kan heel nodig en bruikbaar zijn, zolang we niet vergeten dat óók de vraag naar zingeving tijdig moet worden gesteld. De diepere vragen over de aard en de zin van het bestaan gaan volgens Frankl aan onze psychologische mechanismen vooraf.

Het leven van Frankl en zijn vroege werk, tekent zich af in een context waar Jodenvervolging en vernietiging aan de dagelijkse orde waren. Bepaald geen makkelijke omstandigheden. Juist in dat decor brengt Frankl de vraag naar de zin van het bestaan naar voren. Ondanks het lijden, brengt hij in zijn diepe reflecties ook de kracht van humor en het licht van het goddelijke en van spiritualiteit in beeld.

Op beelden zie je hem soms zo serieus kijken zoals psychiaters dat zo goed kunnen, en op andere momenten zie je hem een mop vertellen en zie je de glinstering in zijn ogen. De man is duidelijk niet voor één gat te vangen.

Meer

Artikelen

Chocolade Sinterklazen en kleurloze Zwarte Pieten

Een leider moet zich bewust van zijn of haar eigen schaduwkant. Karakter en kunde gaan hand in hand. Als een leider zijn vaardigheden en kennis niet blijft ontwikkelen dan bestaat het gevaar van psychische klachten. Is zijn karakter niet ontwikkeld, dan bestaat het risico van machtsmisbruik.

Lees verder »

Contemplatie op vakantie

Als het gaat om vakantie ben ik niet van de actie zoals hutten bouwen, abseilen of survivals. Ik ben meer van de contemplatie. Al kamperend lukt dat ook weer heel aardig tijdens mijn huidige vakantie.

Lees verder »